نگاهی به چگونگی رفتار با والدین براساس دعای۲۴ صحیفه‌سجادیه | خدمت به پدر و مادر توفیقی الهی است

حمیده ذاکری | شهرآرانیوز؛  الگو گرفتن از اولیای خدا و بزرگان دین، کاری بس نیکوست. مگر جز این است که ما بندگان ضعیف پروردگار هرجا به مشکل می‌خوریم و در کارمان گرهی می‌افتد، به‌سراغ اولیای الهی می‌رویم و سعی می‌کنیم از روی دست آن‌ها نگاه کنیم و به نجات و صلاح برسیم؟

حال نکته این است: همان‌طور که امامان معصوم گفته‌اند، نیکوست پیش از اینکه بلایی نازل شود و دچار شدت و حدتی در زندگی شویم، به‌سراغ این اولیای الهی و سبک زندگی‌شان رفته، از آن‌ها درمورد زندگی بیاموزیم. یکی از عواملی که می‌تواند به ما در این امر کمک کند، مجموعه دعای صحیفه‌سجادیه، یادگار باارزش امام‌سجاد (ع) است. دعایی که امروز به‌سراغ آموزه‌های آن خواهیم رفت، دعای بیست و‌چهارم این مجموعه است. باشد که به کارمان بیاید!

به والدین خود خدمت کنیم

همان‌طور که در ابتدا آمد، دعای ۲۴ صحیفه‌سجادیه با عنوان دعا در حق پدر و مادر، مکتوبی است که از آن می‌توان به‌جز چگونگی دعا کردن در حق والدین، درباره جایگاه والدین و اهمیت خانواده نیز آموخت. در فراز ابتدایی دعا، امام‌سجاد (ع) پس از درخواست کرامت و رحمت مخصوص برای والدین از سمت پروردگار، از خداوند می‌خواهند که «وظیفه‌ام را دربرابر پدر و مادرم به من الهام کن و تمام دانش خدمتگزارى به آن دو را به من بیاموز...».

بنا به‌گفته کارشناسان، این درخواست از خداوند برای شناخت وظیفه دربرابر والدین و دانش خدمتگزاری به آن‌ها، نشان می‌دهد که انجام وظیفه در مقابل آن‌ها آسان نیست و نیازمند توجه از جانب پروردگار به ماست تا بتوانیم در این امر مهم، موفق عمل کنیم.
آیه ۱۵ سوره احقاف نیز به همین مضمون اشاره می‌فرماید: «پروردگارا! مرا توفیق ده تا شکر نعمتی را که به من و پدر و مادرم دادی، به جا آورم و عمل صالحی انجام دهم که از آن خشنود باشی!»

به یاد پدر و مادر خود باشیم

آن‌طور که بزرگان دین می‌گویند، نیکی به والدین و دعا برای ایشان، یکی از موضوعات مهم است. خداوند بعد از توحید و بندگی بر امر نیکی به والدین، تأکید و خدمت و دعا در حق آن‌ها را توصیه کرده است.

در قرآن کریم چند نمونه دعا در حق والدین داریم. «رَبَّنَا اغْفِرْ لِی وَلِوَالِدَیَّ... یَوْمَ یَقُومُ الْحِسَابُ؛ پروردگارا! روزی را که حساب برپا می‌شود، بر من و پدر و مادرم و بر مؤمنان ببخشای.» (ابراهیم/ سوره۱۴، آیه۴۱).
همچنین در سوره اسرا چنین آمده است: «وَاخْفِضْ لَهُمَا جَنَاحَ الذُّلِّ مِنَ الرَّحْمَةِ وَقُل رَّبِّ ارْحَمْهُمَا کَمَا رَبَّیَانِی صَغِیرًا؛ و از سر مهربانی بال فروتنی بر آنان بگستر و بگو پروردگارا! آن دو را رحمت کن، چنان‌که مرا در خردی پروردند.»

مانند مادر، مهربان باشیم

در فراز پنجم این دعا، حضرت از خدا می‌خواهند: «خدایا! چنان کن که من از پدر و مادرم چنان بیم کنم که از پادشاه خودکامه». در تفسیر این عبارت آمده است ایشان از خدا می‌خواهند همان‌طور که ما در برابر کسی که مقام و جایگاه والایی دارد با احتیاط عمل می‌کنیم و مراقب رفتار‌هایمان هستیم، نیکوست که نزد والدین هم همین‌گونه باشیم و دربرابرشان بی‌پروایی نکنیم. این امر موجب می‌شود در رفتارمان دقیق‌تر باشیم و احترام بیشتری برای آن‌ها قائل شویم.

در ادامه این فراز، امام می‌فرمایند: «و به آن دو همچون مادری بس مهربان و دلسوز، نیکی کن و فرمانبرداری از پدر و مادر و نیکی در حق ایشان را برای من از خواب در چشم خواب‌آلودگان، شادی‌آورتر و از آب خنک در کام تشنگان، گواراتر ساز تا خواهش ایشان را بر خواهش خود ترجیح دهم و خرسندی آنان را بر خرسندی خود مقدم دارم.»

باگذشت باشیم

طبیعی است که در یک رابطه تنگاتنگ مانند رابطه والدوفرزندی، اتفاقات اجتناب‌ناپذیر بسیاری بیفتد و گاه ما ناخواسته یکدیگر را برنجانیم یا در حق هم دانسته اشتباهی کنیم که سپس از آن پشیمان شویم. حضرت سجاد (ع) در این‌باره هم ایده راهگشایی دارند و چنین از خدا درخواست می‌کنند: «بارخدایا! هر آزار که از من به آن دو رسیده و هر ناپسند که از من در حق آن دو سر زده است و هر حقى از آن دو که من ضایع کرده‌ام، همه را سبب کاستن از گنا‌هانشان‏ و علو درجاتشان و افزونى حسناتشان قرار ده! اى خداوندى که سیئات را به چندبرابر حسنات بدل مى‏‌فرمایى!»

و سپس می‌فرمایند: «خداوندا! هر تعدى که در گفتار و هر تجاوز که در رفتار بر من روا داشته‌‏اند و هر حقى که از من تباه کرده‌‏اند و هر قصور که در وظایف خود دربرابر من ورزیده‌‏اند، همه را به ایشان بخشیدم‏ و به احسان ارزانى داشتم. از تو خواهم که بار عواقب آن را از دوش آن دو بردارى که مرا به آن دو ادعایى نیست و نمى‌گویم که در نیکى و مهربانى با من، دستخوش مسامحه شده‌اند و از آنچه بر من روا داشته‌اند، ملول نیستم اى پروردگار من!»

خوبی‌ها را جبران کنیم

امام زین العابدین (ع) از خداوند می‌خواهند به ما یاری کند تا نیکی والدین را در حق خودمان بسیار ببینیم؛ هرچند اندک باشد و نیکی خود را در حق آنان اندک ببینیم؛ اگرچه بسیار باشد.
این بیان ظریف، یک راهنمای خوب درباره موفقیت در روابط خانوادگی هم می‌تواند باشد. زمانی که ما خوبی افراد را در حق خودمان هرچند اندک، بسیار می‌بینیم و کار‌هایی را که خودمان برای آن‌ها انجام می‌دهیم، چندان بزرگ نمی‌بینیم، توقع ما از آن‌ها کمتر می‌شود و در عوض می‌دانیم که همواره بدهکار آن‌ها هستیم. این حس، ما را در خدمت کردن به آن‌ها مصرتر می‌کند تا بتوانیم اندکی از آنچه در حق ما انجام داده‌اند، جبران کنیم.

خوش‌رفتار باشیم

در قسمتی دیگر از این دعا، امام سجاد (ع) پس از توجه به تغییر نگرش ما درباره والدین، وارد حوزه رفتار می‌شوند و از خدا درباره نحوه سخن گفتن با والدین، طلب یاری می‌کنند و می‌فرمایند: «خداوندا! صوت مرا در پیشگاه ایشان، پست گردان و سخنم را خوشایندشان نماى و با ایشان نرمخویی‌ام ده و دل من را بر ایشان مهربان ساز و چنان کن که با آنان به مدارا رفتار کنم و بر آنان مشفق باشم!»

امام‌سجاد (ع) در این دعا به ما گوشزد کرده‌اند که همواره به یاد والدین باشیم؛ آنجا که می‌فرمایند: «پس از هر نماز من و در هر وقت دیگر از اوقات شب و در هر ساعت از ساعات روز، پدر و مادرم را از یاد من مبر!» عشق به والدین به این دنیا ختم نمی‌شود؛ حضرت از خداوند می‌خواهند که حتی در قیامت نیز با والدین خود باشند و از این‌رو می‌فرمایند: «خداوندا! آن دو را شفیع من گردان، اگر پیش از من آمرزیده‏‌اى و مرا شفیع ایشان گردان، اگر پیش از ایشان آمرزیده‏‌اى تا من و پدرم و مادرم در سایه لطف و رأفت تو، در سراى کرامت و جایگاه مغفرت و رحمت تو، همنشین هم گردیم که تو را بخشایش بزرگ است.»